1.0 Pengenalan
Pendudukan awal komuniti berketurunan Portugis di Melaka bermula selepas kejatuhan Melaka pada tahun 1511. Bermula dari tarikh tersebut, sedikit demi sedikit orang-orang Portugis membentuk komuniti mereka sendiri dan mengamalkan kahwin campur dengan penduduk tempatan. Amalan ini diteruskan semasa pemerintahan Belanda dan juga Inggeris di Tanah Melayu. Penempatan masyarakat berketurunan Portugis secara berkelompok mula dilaksanakan.
Perkampungan ini terletak di daerah Ujong Pasir iaitu kira-kira 3 kilometer dari pusat bandar Melaka. Idea penubuhan perkampungan ini sebenarnya telah dibangkitkan sejak tahun 1926 lagi. Pada tahun 1933, sebanyak 28 ekar tanah di daerah ini telah dibeli dengan tujuan memberi bantuan membina rumah bagi masyarakat keturunan Portugis yang miskin serta mengekalkan warisan budaya masyarakat Portugis. Tanah yang berpaya telah diterangkan dan sebanyak sepuluh rumah kayu lantai tanah dan bumbung atap telah dibina.
Tiga perkampungan Portugis ini diketuai oleh seorang Regedor atau ketua kampung dan beberapa orang anak buah yang merupakan Ahli Jawatankuasa (AJK) bagi setiap folio yang terlibat. Tugas Regedor sama seperti tugas sebagai seorang ketua kampung yang terdapat di tempat-tempat lain di Malaysia. Mereka dibayar elaun oleh kerajaan sebagai sumbangan kepada masyarakat dan tanggungjawab yang dipikul oleh mereka.
Di Malaysia, jumlah keseluruhan penduduk berketurunan Portugis ialah seramai 25,000 orang termasuk Portuguese Eurasian. Mereka bukan sahaja tertumpu di negeri Melaka tetapi terdapat juga di negeri-negeri lain seperti Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Selangor, Negeri Sembilan dan Johor. Bancian pada tahun 1960 mendapati bahawa bilangan penduduk berketurunan Portugis ialah sebanyak 1,500 orang. Menurut Baxter (1988), terdapat lebih kurang 1,300 orang yang menetap di perkampungan ini.
1.1 Objektif kajian
Objektif kajian ini adalah mengetahui kecenderungan pengaruh bahasa, budaya dan agama dalam masyarakat Portugis di samping mengetahui kecenderungan pengaruh bahasa dan budaya Melayu terhadap masyarakat Portugis.
2.0 Sorotan Literatur
Menurut Tan Chee Beng dalam Journal Of Malaysia, dalam artikel yang bertajuk Ethic Relation in Malaysia Historical and Sociological Perspectives, beliau mengupas mengenai kesinambungan hubungan etnik masyarakat Tanah Melayu sebelum merdeka dalam menyeimbangi kehidupan sosial masyarakat ketika itu. Artikel tersebut menceritakan keadaan semasa sosioekonomi kaum pada tahun sekitar 1950 hingga 1970 yang mencatatkan pelbagai peristiwa dalam sejarah negara. Pada masa yang sama, peristiwa tragis 13 Mei 1969 yang mengundang konspirasi perkauman yang amat ketara telah mewujudkan sikap prejudis yang amat tebal dalam kalangan anggota masyarakat ketika itu. Walau bagaimanapun, tindakan bijak yang diatur kerajaan pemerintah, dalam merangka pelbagai dasar-dasar ke arah mewujudkan integrasi nasional dalam usaha menyemai kembali elemen perpaduan negara Malaysia dalam memastikan prinsip-prinsip hubungan etnik terpelihara.
Selain itu, dalam kajian yang telah dilakukan oleh John Clamer dalam Journal of Malaysia yang bertajuk Race Relation in Malaysia menyatakan; Taking from Wan Hashim’s book is a useful tough very condensed historical and sociological account of ethnic relation in Malaysia from colonial times down to progress day. It does not add anything new to our knowledge of events movements or personalities involved, but what it has done is to provide a kind of summary map of ethnic process in a country where such process have dominated political, cultural and economic values.
3.0 Metodologi
Bagi memperolehi dapatan kajian yang lebih tepat, borang kaji selidik telah dibentuk berpandukan kepada tujuan dan matlamat kajian. Selain itu, kaji selidik ini juga dibentuk agar dapat menjawab persoalan - persoalan kajian yang telah ditetapkan. Soalan – soalan ini terdiri daripada lima bahagian iaitu bahagian A merujuk kepada soalan-soalan yang berkaitan dengan demografi responden dan bahagian B merujuk kepada soalan-soalan mengenai faktor-faktor budaya Melayu dalam budaya Portugis melalui empat aspek utama iaitu perkahwinan, pakaian, makanan dan kehidupan sosial. Seramai 40 responden telah dipilih untuk mengisi soal selidik. Mereka terdiri daripada pelajar dan staf Universiti Teknikal Malaysia Melaka. Bagi mengukuhkan dapatan, temu bual telah dilakukan ke atas responden terpilih.
4.0 Hasil Kajian
Faktor latar belakang umur dan jantina digunakan sebagai pemboleh ubah dalam kajian ini kerana faktor tersebut adalah berkaitan tentang pengetahuan responden terhadap masyarakat Portugis.
Berdasarkan Jadual 1, didapati responden seramai 12 orang responden terdiri daripada kategori umur bawah 20 tahun, 15 orang yang berumur 21 tahun hingga ke 30 tahun, lima orang berumur 31 tahun hingga ke 39 tahun, tujuh orang berumur 41 tahun hingga ke umur 49 tahun seorang responden berumur lebih daripada 50 tahun.
Daripada 40 responden, lelaki adalah 25 orang dan perempuan adalah 15 orang. Dari segi agama, penganut Islam mendominasi iaitu seramai 20 responden beragama Islam manakala penganut Buddha seramai tiga responden. Terdapat juga lima responden yang terdiri daripada penganut agama Hindu dan 12 responden yang beragama Kristian.
Seramai sepuluh responden bekerja di sektor awam dan dua responden di sektor swasta. Majoriti responden adalah daripada kalangan pelajar iaitu seramai 25 orang.
Rajah 1: Kewujudan masyarakat Portugis di Melaka
Seramai 35 responden tahu akan kewujudan masyarakat Portugis di Melaka.
Rajah 2: Masyarakat Portugis mempunyai pengaruh dari masyarakat Melayu
Kebanyakan responden bersetuju dengan pernyataan bahawa pakaian masyarakat Portugis mempunyai pengaruh dari masyarakat Melayu.
Rajah 3: Masyarakat Portugis Melaka masih menjalinkan hubungan dengan negara asal mereka
Separuh daripada responden tidak pasti dengan pertanyaan ini. Hanya lima orang responden iaitu 12.5% daripada jumlah responden mempunyai pengetahuan tentang jalinan hubungan antara masyarakat Portugis di Melaka dengan negara asal.
Rajah 4: Jaket/kot serta seluar panjang berwarna hitam dan merah adalah pakaian tradisi kaum lelaki masyarakat Portugis
Peratusan bagi responden yang mengetahui tentang pakaian tradisi kaum lelaki masyarakat Portugis adalah seramai 75% daripada jumlah responden
Rajah 5: Pakaian tradisi bagi wanita ialah skirt lebar yang berlapis-lapis
Sebanyak 25% responden tidak mengetahui pakaian tradisi bagi kaum wanita ialah skirt lebar yang berlapis-lapis manakala selebihnya iaitu seramai 75% daripadanya tahu tentang pemakaian tradisi ini.
Rajah 6: Seni bina kediaman masyarakat Portugis dipengaruhi oleh seni bina masyarakat Melayu
Peratusan bagi responden yang bersetuju bahawa seni bina kediaman masyarakat Portugis dipengaruhi oleh masyarakat Melayu adalah seramai 50%.
Rajah 7: Masyarakat Portugis mempunyai persamaan dalam proses perkahwinan orang Melayu seperti merisik, bertunang, meminang dan bernikah
Seramai 56% responden tidak pasti bahawa proses perkahwinan mempunyai persamaan dengan adat orang Melayu manakala 33% responden mengatakan tidak ada persamaan dari aspek ini.
Rajah 8: Masyarakat Portugis mempunyai perkahwinan campur dengan masyarakat Melayu
Terdapat 25 orang iaitu 62.5% daripada jumlah responden bersetuju bahawa masyarakat Portugis mengasimilasikan perkahwinan campur dengan masyarakat Melayu.
Rajah 9: Agama yang diamalkan oleh masyarakat Portugis di Melaka
Seramai 75% daripada jumlah responden memilih agama Kristian yang banyak dianuti oleh masyarakat Portugis. Agama Islam dan yang lain-lain hanya dipilih oleh sebilangan responden yang mungkin menganggap masyarakat Portugis menganuti agama tersebut disebabkan perkahwinan campur.
Rajah 10: Pesta San Pedro dan perayaan Easter merupakan budaya tradisi dan keagamaan masyarakat Portugis
Ramai responden iaitu 62.5% tidak mengetahui yang Pesta San Pedro dan perayaan Easter merupakan budaya tradisi dan keagamaan masyarakat Portugis.
Rajah 11: Bahasa yang menjadi bahasa perantaraan masyarakat Portugis
Kebanyakan responden iaitu 62.5% memilih bahasa Inggeris sebagai bahasa perantaraan yang digunakan oleh masyarakat Portugis. Bahasa Melayu dan bahasa Portugis hanya digunakan sebilangan masyarakat Portugis iaitu masing-masing seramai 25% dan 12.5%.
Rajah 12: Pengaruh Melayu yang dikaitkan dengan masyarakat Portugis
Responden seramai 50% mendominasi makanan sebagai pengaruh Melayu yang dikaitkan dengan masyarakat Portugis. Adat tradisi, bahasa pertuturan dan pakaian hanya menjadi pilihan sesetengah responden.
5.0 Kesimpulan
Konklusinya, setelah meneliti laporan berdasarkan kajian yang telah dijalankan, dapat dirumuskan bahawa terdapat pengaruh, bahasa, budaya dan agama terutamanya dalam aspek perkahwinan, pakaian, makanan dan kehidupan sosial yang diaplikasikan dalam kehidupan masyarakat Portugis di Melaka sehingga hari ini. Dapatan kajian juga menunjukkan kecenderungan pengaruh bahasa dan budaya Melayu terhadap golongan Portugis. Masyarakat Portugis harus dihargai supaya kepelbagaian etnik di Malaysia dapat dikekalkan dan perlu dipelihara kesinambungan mereka agar golongan muda pada masa akan datang dapat mengetahui tentang sejarah kewujudan golongan penjajah daripada masyarakat Portugis supaya mereka menghargai tanah air.
Rujukan
Abdul Aziz Zakaria.1993. Portugis Dalam Sejarah Melaka. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
John Clamer. (1983). Race Relation in Malaysia. Journal of Malaysia, Vol 1.
Shamsul Amri Baharuddin. (2011). Modul Hubungan Etnik. Shah Alam, Selangor: Penerbit UiTM.
Tan Chee Beng. (1989). Ethnic in Malaysia, historical and sociological perspectives. Journal Of Malaysia, Vol 5.
MZ Zainudin, Aizat Syaszani Zulkifli, Anati Zafirah Zainal Abidin, Jacky Even Junis, Muhammad Ashraf Habil, Muhammad Fahmi Sateri, Noor Zuzielah Lykha Zulkifli, Nurul Amira Abdullah
No comments:
Post a Comment