1.0 Pendahuluan
Industri kecil dan
sederhana (IKS) memainkan peranan penting dalam pembangunan dan perkembangan
ekonomi negara. Kadar pertumbuhan ekonomi yang pesat iaitu pada purata 8.4%
setahun dalam tempoh masa 1989-1994 ternyata tidak akan tercapai tanpa
sumbangan dan sokongan besar IKS. Peranan dan sumbangan ini dijangka menjadi
semakin penting dalam mencapai wawasan 2020 dan menjadikan negara ini sebagai
sebuah negara perindustrian. Malah IKS boleh dijadikan sebagai asas, tulang
belakang dan pendukung dalam memenuhi hasrat dan cita-cita wawasan pembangunan
ekonomi negara selepas 2020.
Secara umumnya, IKS
membuka banyak peluang pekerjaan, sumbangan dalam meningkatkan jumlah simpanan
negara dan menjimatkan tukaran wang asing, mewujudkan distribusi pendapatan
yang lebih baik, membantu dalam melahirkan dan meningkatkan kemahiran di
kalangan tenaga kerja terlibat baik di peringkat pekerja mahupun pada peringkat
pengurusan dan membantu dalam meningkatkan arus pemindahan teknologi asing. Walau
bagaimanapun, untuk menjadi usahawan IKS yang berjaya bukan perkara yang mudah
dan boleh didapati begitu sahaja. Seorang usahawan itu perlu bijak dalam
mengendalikan sesuatu perniagaan atau perkhidmatan yang diceburi. Usahawan yang bijak
menggunakan peluang dan ilmu yang ada pada diri mereka, akan dapat memajukan
perniagaan yang diceburinya itu dengan jaya.
Penternakan juga salah
satu bidang dalam IKS yang merupakan penyumbang kepada kemajuan ekonomi negara.
Pelbagai ternakan yang boleh diternak seperti ikan, lembu, kambing, ayam dan
sebagainya. Penternakan ikan air tawar sebenarnya memberikan pulangan lumayan
kepada penternak jika mereka mengusahakannya secara bersungguh-sungguh. Antara
penternak ikan air tawar yang berjaya di kawasan Gemencheh, Sharif Ismail, 40
tahun yang telah melibatkan diri dalam industri ternakan ikan air tawar iaitu
tilapia sejak dua tahun lalu. Kebiasaannya penternakan air tawar ini
dilakukankan oleh syarikat yang berskala besar. Namun, beliau telah mengambil
langkah positif menyahut cabaran kerajaan untuk menjadi usahawan IKS alternatif
kepada pengeluar yang berjaya.
Sebelum terlibat secara
serius dalam ternakan ikan air tawar, Sharif telah mempersiapkan dirinya dengan
pelbagai ilmu dan maklumat bersesuaian. Antara yang dilakukan seperti membuat
kajian dan penyelidikan terhadap potensi perniagaan tersebut selain mengenal
pasti permintaan pasaran. Tujuannya adalah untuk memastikan dia benar-benar
bersedia memulakan aktiviti ternakan itu sekali gus berhadapan dengan segala
cabaran mendatang.
Selepas semuanya
berjalan lancar, pada awal tahun ini, Sharif Ismail memulakan perusahaan
ternakan ikan air tawar di tanah milik bersama isterinya seluas 1/2 hektar di
Kampung Air Gelugor, Gemencheh, Negeri Sembilan. Beliau tidak mempunyai
perkongsian perniagaan dengan syarikat luar. Encik Sharif hanya menjalankan
perniagaannya sendiri dengan pinjaman modal daripada kerajaan dan wang simpanan
beliau. Bermula dengan modal RM15 000, Sharif membina dua buah kolam berukuran
200 kaki x 100 kaki dan sebuah kolam lagi berukuran 300 kaki x 30 kaki.
Kedua-dua kolam ini dapat menampung lebih kurang 30 000 ekor ikan tilapia di
mana bekalan benih ikan diambil daripada pembekal di Rawang, Selangor.
Biarpun nampak remeh tetapi
sebuah kolam ikan menelan kos antara RM3,500 hingga RM4,000 bergantung kepada
mutu dan upah mengorek kolam dan tidak termasuk kos anak benih. Beliau tidak
mengenal erti susah payah walaupun pelbagai rintangan dan cubaan dalam
memperluaskan penternakan beliau. Beliau tetap gigih melakukan kerja-kerja
tersebut bersama isteri dan keluarganya. Mengenai pasaran, Encik Sharif
menyatakan permintaan ikan tilapia amat
menggalakkan terutama di pasar tani, pemborong dan pasar besar Tampin. Oleh hal
yang demikian, penternakan beliau kini giat berkembang maju dan semakin
dipandang masyarakat.
2.0 Latar Belakang Projek Penternakan
Sharif mula terbabit dengan
aktiviti penternakan sejak dua tahun yang lepas. Minatnya untuk menjalankan
bidang penternakan tercetus apabila melihat kejayaan rakan baiknya yang berjaya
dalam bidang penternakan lembu. Selepas itu, beliau telah mengikuti Kursus
Penternakan Ikan Air Tawar yang telah dianjurkan oleh Jabatan Pertanian Negeri
Sembilan. Sejak dari saat itu, Sharif mula mengorak langkah dalam bidang
penternakan ikan air tawar.
Jenis projek yang telah
dijalankan ialah projek industri kecil sederhana iaitu projek ternakan ikan air
tawar.Lokasi projek ternakan ikan air tawar ini terletak di Kampung Air
Gelugor, Gemencheh Negeri Sembilan. Lokasi projek ternakan ini juga
bersebelahan dengan rumah beliau. Selain itu, beliau juga ada menternak lembu
dan kambing secara kecil-kecilan.
Sejarah permulaan projek
ini bermula daripada idea Sharif sendiri yang ingin menambah pendapatan hidup dan
ingin mengunakan pengalaman daripada kursus ternakan ikan air tawar yang telah
diikuti serta dorongan daripada ahli keluarga yang memberi semangat dan galakan
untuk Sharif memulakan projek ternakan ikan air tawar ini. Pada mulanya Sharif
telah mendapat bantuan daripada kerajaan untuk memulakan projek ternakan ikan
air tawar ini tetapi untuk menguruskan projek ternakan ikan air tawar secara
kecil-kecilan sahaja, namun setelah mendapat sedikit pengalaman dan modal dari
keuntungan yang lalu, Sharif telah memulakan projek ternakan air tawar secara
sendiri.
Beliau memulakan projek
ternakan ini pada awal bulan Februari 2012. Pada peringkat permulaan dua buah
kolam telah digali dan sumber air untuk ternakan ikan telah diperoleh daripada
sungai yang berdekatan di mana air sungai tersebut telah dipam dan disalurkan
terus pada kolam ternakan ikan.
Modal permulaan untuk
projek ternakan ikan air tawar ini berjumlah sebanyak RM15,000 merangkumi kos
untuk pembinaan kolam, benih ikan dan juga makanan ikan. Sebanyak 15,000 benih
anak ikan telah dimasukkan pada setiap ikan menjadikan jumlah keseluruhan benih
anak ikan untuk permulaan projek ini sebanyak 30,000 ekor.
Keluasan saiz kawasan
ternakan ikan air tawar ialah ¼ ekar manakala saiz untuk kolam yang pertama
ialah 60 X 30 meter persegi, dan saiz untuk kolam kedua ialah 90 X 10 meter
persegi. Jenis ikan yang telah diternak ialah ikan tilapia merah. Menurut Sharif,
faktor dia memilih untuk menternak ikan tilapia merah adalah kerana ikan
tilapia merah mendapat permintaan yang tinggi
dalam kalangan pengemar makanan berasaskan ikan air tawar. Selain itu,
ikan tilapia merah juga mudah untuk diternak dan dalam jangka masa tiga bulan
sahaja ikan ini boleh dipasarkan.
2.1 Objektif Penubuhan
Menurut Sharif, projek
penternakan ikan tilapia yang diusahakan olehnya bertujuan untuk menjadi
pengeluar dan pengeksport ikan tilapia ke pasaran antarabangsa di peringkat
global. Di samping untuk menambah pendapatan, beliau juga membuka peluang
pekerjaan kepada penduduk setempat untuk bekerja di kolam ikan tilapia yang
ditubuhkannya. Tambah beliau lagi, ikan tilapia berpotensi untuk dipasarkan ke
tahap antarabangsa. Justeru itu, beliau juga melahirkan hasrat untuk memasarkan
ikan tilapia beliau ke seluruh semenanjung Malaysia dan seterusnya ke negara
jiran seperti Thailand dan Indonesia.
Tambahan lagi, objektif
kajian ini dilakukan adalah untuk mengkaji pengaruh sebuah syarikat di bawah
kelolaan “Satu Daerah Satu Industri” terhadap penduduk setempat dan ekonomi di
Melaka dan mengkaji perkembangan perniagaan yang berasaskan perkhidmatan
seperti ini. Selain itu, dapat mengenal pasti beberapa cabaran dan dugaan yang
dihadapi oleh syarikat tersebut terhadap sosioekonomi negeri Melaka dan
mengkaji tahap pencapaian perniagaan yang memasarkan barangan tempatan seperti
syarikat ini. Akhir sekali, tugasan ini memberi pendedahan kepada pelajar
mengenai penubuhan sebuah syarikat yang maju dan pengaruhnya.
2.2 Gambaran projek
Projek kolam penternakan
ikan tilapia yang diusahakan Sharif mempunyai dua buah kolam ikan yang
berdekatan dengan rumahnya. Kolam pertama berukuran 30mx60m per segi dan kolam
kedua berukuran 91mx9m per segi. Kemudian, kapasiti benih ikan untuk dua buah
kolam adalah sebanyak 30,000 benih ikan tilapia. Kawasan kolam yang dibina oleh
Sharif juga sangat strategik kerana berdekatan dengan sungai di mana beliau
boleh mendapatkan sumber air bagi ikan-ikan tilapia yang diternak olehnya.
Beliau menggunakan pam untuk menyedut air dari sungai tersebut.
Kaedah pelaksanaan atau
rutin kerja yang dilakukan oleh Sharif adalah pemeriksaan ke atas kolam
khususnya pada waktu pagi. Keadaan ini bagi mengelakkan beliau mengalami
masalah-masalah diluar jangkaan. pada waktu pagi sesudah terbitnya matahari,
beliau memberi makanan iaitu palet kepada ikan. Kira-kira satu tan palet
sebulan dibeli untuk dua buah kolam tersebut. Beliau juga memeriksa jika
terdapatnya kebocoran pada pam penyedut air. Selain memeriksa kualiti air,
beliau juga membersihkan penapis saluran air masuk dan keluar. Beliau juga
mengawal rumpai air untuk mengelakkan air menjadi keruh serta mengawal pemangsa
seperti biawak, burung hantu dan memerang.
Kemudian pada waktu
petang, beliau membersihkan kawasan kolam dan memberi memberi makanan kepada
ikan sekali lagi. Beliau juga menukar air kolam dengan menggunakan motor pam
setiap tiga bulan. Menurut Sharif lagi, jika air ditukar tiga bulan sekali,
tahap tumbesaran ikan akan menjadi lebih cepat dan boleh dipasarkan dalam masa
tiga bulan. Sebaliknya jika air tidak ditukar, ikan boleh dipasarkan dalam masa
enam bulan. Antara lain, beliau juga melakukan catatan harian sebagai laporan
kolam beliau.
Semasa musim menuai
hasil, penuaian ikan boleh dilakukan mengikut bilangan ikan yang hendak dituai
iaitu sama ada penuaian secara sebahagian atau secara keseluruhan. Bagi penuaian
secara sebahagian, Sharif menggunakan jala untuk menangkap ikan. Cara ini
selalunya digunakan oleh beliau untuk menjual ikan kepada penduduk tempatan.
Bagi penuaian secara keseluruhan pula, beliau akan mengeringkan kolam secara
keseluruhan untuk menangkap semua ikan. Cara ini selalunya digunakan apabila
beliau mendapat tempahan daripada pemborong-pemborong dari pasar dan juga
restoran-restoran besar.
2.3 Kekuatan Projek Penternakan
Antara kekuatan yang
dapat dilihat semasa melakukan kajian ialah lokasi yang strategik. Hal ini
kerana kolam yang dibina berdekatan dengan sumber air utama iaitu Sungai
Gemencheh, yang memudahkan kerja menyalurkan air baru ke dalam kolam
dijalankan. Selain itu, kekuatan projek penternakan ini adalah ikan tilapia
merah yang mendapat permintaan tinggi dalam kalangan pelanggan. Pada masa
sekarang, ikan air tawar telah menjadi kegemaran ramai dan tilapia merah antara
ikan yang mendapat permintaan tinggi justeru pengusaha membuat keuntungan yang
besar dalam masa yang singkat. Ikan tilapia cepat membesar dan jika dijual
secara borong di pasar boleh mencecah sehingga RM8 ke RM10 per kilogram. Selain
itu, kekuatan projek ternakan ini ialah kurangnya pesaing lain di sekeliling kerana,
hanya ada dua pengusaha yang menternak ikan air tawar di kawasan Kampung Air
Gelugor termasuk Sharif sendiri.
2.4 Kelemahan Projek Penternakan
Antara kelemahan yang
dapat dilihat semasa melakukan kajian ialah kekurangan tenaga kerja. Projek
ternakan ikan air tawar yang dijalankan hanya mempunyai dua orang tenaga kerja,
ini menyukarkan lagi aktiviti-aktiviti harian dijalankan. Contohnya, jika ada
pemborong yang ingin membeli ikan-ikan ini, aktiviti menangkap ikan akan
sedikit lambat kerana kurangnya tenaga kerja. Selain itu, kelemahan yang
terdapat pada projek pembangunan ini ialah terdedah kepada bencana alam.
Walaupun terletak di kawasan yang strategik, tetapi kawasan penternakan ini
tidak terlepas daripada bencana alam yang sering terjadi iaitu banjir.
2.5 Impak Sosio Ekonomi kepada Penduduk
Tempatan dan Negara
Sosio ekonomi akan memberi
pelbagai impak kepada penduduk tempatan antaranya ialah
membuka peluang pekerjaan kepada penduduk tempatan. Dengan adanya sejumlah penduduk
tempatan yang menjalankan projek sosioekonomi, mereka akan
turut memberi peluang pekerjaan kepada penduduk
tempatan yang lain
sebagai pekerja di
dalam projek sosioekonomi
mereka.
Bagi penduduk tempatan
yang bekerja sebagai nelayan, mereka tidak perlu risau dengan masalah musim
tengkujuh di mana laut bergelora yang menyukarkan mereka untuk mencari rezeki kerana sosioekonomi juga boleh
dijadikan sebagai sumber pendapatan. Tambahan pula, penduduk tempatan boleh
menambahkan lagi mata pencarian mereka melalui projek sosioekonomi walaupun
projek tersebut hanya dijadikan sebagai kerja sampingan mereka. Melalui projek
sosioekonomi juga, penduduk tempatan boleh mendapat harga yang lebih murah
berbanding dengan harga pasaran. Contohnya, sekiranya penduduk tempatan membeli
ikan terus dari kolam ternakan, harganya pasti lebih murah berbanding dengan
harga di pasar. Keadaan sedemikian kebiasaannya dilakukan oleh penduduk yang
berpendapatan rendah kerana mereka ingin berjimat dengan pendapatan mereka yang
kecil.
Seterusnya, penduduk
tempatan akan lebih berani untuk menceburi dalam bidang sosioekonomi setelah
melihat kejayaan penduduk tempatan yang lain. Sosioekonomi adalah pilihan yang
tepat untuk penduduk tempatan ceburi kerana ia hanya memerlukan modal yang
kecil untuk memulakan projek tersebut dan penduduk tempatan tidak memerlukan
kelulusan yang tinggi untuk menjalankan projek tersebut.
Sosioekonomi juga akan
memberi impak positif kepada negara. Dengan adanya banyak peluang pekerjaan yang
dibuka melalui projek sosioekonomi, masalah pengangguran di dalam negara
dapat dikurangkan. Negara juga akan
menjadi contoh kepada negara-negara lain sebagai negara yang maju tanpa
mengalami masalah pengangguran. Bagi projek perikanan, ia boleh dijadikan sebagai sumber
protein tambahan kepada negara selain berharap kepada sumber protein di laut.
Jika projek ini
dilakukan dengan meluas, ia juga boleh dijadikan sumber bekalan utama kepada
negara tanpa berharap kepada sumber dari laut. Melalui sosioekonomi, ekonomi
negara juga akan bertambah dan menjadi
lebih kukuh. Sekiranya ekonomi dunia meleset, ekonomi negara tidak akan
terjejas dengan adanya sosioekonomi di dalam negara.
2.6 Permasalahan yang Dihadapi dan Cara
Penyelesaiannya
Setiap usahawan
mempunyai masalah dalam menempuhi bidang keusahawanan ini. Seperti Sharif, beliau sebagai penternak dalam bidang
penternakan sendiri menjelaskan bahawa sering menghadapi masalah semasa
menjalankan aktiviti penternakan.
Antara masalah yang
dihadapi oleh Sharif ialah ketika fasa awal aktiviti penternakan, dia berhadapan
dengan masalah keadaan tanah dan air yang belum disesuaikan lagi. Namun, pada
fasa kedua, dia semakin mempelajari teknik penternakan yang bersistem dan
penggunaan air yang lebih serasi untuk ternakan. Beliau juga telah mendapatkan
khidmat nasihat daripada Jabatan Pertanian Negeri Sembilan.
Selain itu, dia juga
sering berhadapan dengan masalah gangguan binatang-binatang seperti biawak.
Biawak ialah sejenis binatang yang gemar memakan ikan. Oleh itu, Sharif telah
membuat jaring di sekeliling pagar kolam agar masalah kedatangan biawak dapat
diatasi.
Malahan, sumber air yang
berhampiran dengan kawasan penternakan telah dicemari minyak kelapa sawit. Oleh
itu, Sharif telah mendapatkan sumber air daripada sungai lain yang bersebelahan
dengan sungai yang tercemar tersebut.
Di samping itu,
penternak ikan pada zaman ini seperti Sharif akan mengalami risiko yang tinggi
kerana makanan ikan mahal dan peratus kematian ikan amat tinggi iaitu antara 50
hingga 80 peratus. Keadaan ini amat membimbangkan beliau.
Tambahan pula,
risiko-risiko yang bakal dihadapi begitu merisaukan Sharif. Antara risiko yang
paling dibimbangi beliau ialah musim banjir. Musim banjir merupakan musim yang
paling ditakuti oleh para nelayan mahupun penternak ikan. Hampir kesemua
daripada mereka mencari rezeki dengan adanya ikan, tetapi pada musim banjir
mereka tidak mempunyai pendapatan untuk menyara keluarga.
2.7 Cadangan dan Potensi Masa Hadapan
Cadangan masa hadapan
bagi para usahawan semestinya mahu meluaskan lagi perusahaan agar dikenali
ramai supaya mendapat lebih keuntungan berbanding kini. Menurut Sharif, kita
tidak boleh bergantung pada satu perkara sahaja. Kita perlu merancang masa
hadapan bagi menjamin kehidupan sebagai seorang usahawan. Beliau juga
melahirkan hasrat untuk memajukan diri sendiri supaya beliau akan menjadi
seorang pengeluar ikan air tawar yang terbesar dan berjaya.
Sharif telah menjalankan
perniagaan yang berdaya maju, justeru perancangan beliau adalah untuk
mengembangkan lagi sayap perniagaannya. Beliau merancang untuk menambah atau
meluaskan lagi kolam ikan agar dapat menambahkan lagi pendapatan keluarganya
dan membantu masyarakat untuk membeli ikan dengan harga yang berpatutan.
Menurut Sharif lagi, beliau juga ingin mempelbagaikan lagi penternakan yang
dilakukan oleh beliau iaitu membina kandang kambing dan menternak lebih 100
ekor kambing untuk dipasarkan.
Selain itu, projek
ternakan ikan air tawar ini juga mempunyai potensi yang besar untuk lebih maju
pada masa hadapan kerana kurangnya daya saing dan juga pengalaman Sharif yang
sudah mahir dalam selok-belok penternakan. Tempahan ikan juga pasti akan
bertambah kerana ikan air tawar kini menjadi pilihan ramai untuk dijadikan
santapan. Selain itu, Sharif juga tidak perlu untuk membeli benih ikan yang
baru kerana proses pembiakan dapat dilakukan dengan sendiri pada masa akan
datang.
Rujukan
Pembangunan
Sosioekonomi Malaysia. (2009). Kementerian Pengajian Tinggi.
http://www.melaka.gov.my/bm/perniagaan-a-ekonomi/165-industri-kecil-a-sederhana.html
http://www.mdsb.gov.my/industri_kecil;jsessionid=743204750A230919EE2596AA828FBF55
No comments:
Post a Comment