Kajian nasional hak reproduktif, kesihatan seksual dan reproduktif wanita di Malaysia

Pembangunan dan perancangan kesihatan, ekonomi dan pendidikan yang strategik telah meningkatkan kualiti kehidupan masyarakat Malaysia seterusnya mewujudkan kesejahteraan kesihatan. Hasil perancangan yang rapi daripada kerajaan, petunjuk kesihatan di negara ini telah memperlihatkan perubahan yang lebih baik. Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) meyakini bahawa Malaysia mempunyai rangkaian sistem perkhidmatan antara yang terbaik di rantau ini.

Kesihatan reproduktif ditampilkan sebagai satu keadaan fizikal dan mental yang lengkap serta kesejahteraan sosial, bukan sahaja ketiadaan penyakit, dalam semua permasalahan berkaitan sistem reproduktif dan fungsi serta prosesnya (ICPD, 1999).

Walaupun pendidikan di negara ini menunjukkan perkembangan yang begitu positif mengenai pencapaian wanita, namun masih terdapat jurang tahap kesihatan yang agak ketara di antara wanita di bandar dan luar bandar. Wanita yang miskin di luar bandar masih ketinggalan dari segi mendapat hal dan peluang yang sama untuk menikmati kesihatan yang berkualiti.

Keprihatinan kerajaan terhadap perkembangan wanita dinyatakan secara jelas dalam Rancangan Malaysia Keenam (1991-1995) apabila satu bab mengenai wanita dalam pembangunan dimuatkan. Perbincangan dan cadangan yang khusus mengenai isu-isu ekonomi dan sosial yang melibatkan wanita seperti politik, media dan keganasan terhadap wanita dibentangkan.

Projek kajian nasional hak reproduktif, kesihatan seksual dan reproduktif wanita di Malaysia bertujuan untuk mengumpul data komprehensif berkaitan kesihatan seksual dan reproduktif dalam kalangan wanita di negara ini. Tujuan khusus kajian ini ialah:

•Mendapatkan data yang lebih sahih, menyeluruh dan pemahaman yang lebih mendalam tentang hak reproduktif dan kesihatan reproduktif wanita Malaysia.

•Menambah maklumat untuk menggubal dasar dan program bagi memperkukuh strategi pelan tindakan untuk meningkatkan kesihatan reproduktif wanita Malaysia.

•Mendapatkan reaksi dan pandangan responden terhadap kemudahan berkaitan hak reproduktif dan kesihatan reproduktif seperti kemudahan kesihatan, perundangan, kaunseling dan sebagainya.

•Mengenal pasti pelbagai faktor struktural seperti budaya, sosial, ekonomi dan politik yang mempengaruhi hak reproduktif wanita dan kesihatan reproduktif wanita.

•Menganalisis proses membuat keputusan dalam kitaran kehidupan wanita Malaysia dan impaknya terhadap hak reproduktif, kesihatan seksual dan reproduktif wanita di semua peringkat umur bermula dari remaja.

•Mengenal pasti masalah-masalah yang berkaitan kemudahan dan aksesibiliti program-program memperbaiki hak reproduktif dan kesihatan reproduktif wanita Malaysia.

•Mengumpul data dan maklumat yang boleh digunakan oleh Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat dan jabatan-jabatan lain serta organisasi bukan kerajaan dalam menjalankan program memperkasa wanita dari segi hak reproduktif dan kesihatan reproduktif mereka.

Sejak beberapa dekad yang lalu, Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) telah memberi perhatian kepada hak dan isu-isu kesihatan wanita seperti Dana Pembangunan untuk Wanita PBB (UNIFEM), Konvensyen Menghapuskan Diskriminasi Terhadap Wanita (CEDAW), Persidangan Lima Tahun Wanita Sedunia dan Deklarasi PBB Menghapuskan Keganasan Terhadap Wanita.

Kajian reproduktif merangkumi skop yang luas berkaitan dengan kehamilan, kelahiran, kontraseptif, pengguguran, pembuangan kandungan, kitaran haid, menopaus, jangkitan hubungan seks, jangkitan saluran reproduktif, seksualiti dan keganasan.

Isu kesihatan reproduktif sangat dititikberatkan dan wajar diberi keutamaan dalam pembangunan negara kerana pengabaian terhadap isu ini boleh melibatkan kos yang sangat tinggi untuk rawatan dan pencegahan seperi dalam kes HIV/AIDS.

Usaha-usaha kerajaan untuk meningkatkan tahap kesihatan reproduktif adalah sebahagian daripada kejayaan selepas merdeka. Kadar kematian bayi yang rendah, kadar celik huruf yang lebih baik, pertambahan pendaftaran ke sekolah, sistem perlindungan dan air yang bersih, perkhidmatan penjagaan kesihatan dan nutrisi yang baik adalah impak kejayaan polisi-polisi awam melalui Rancangan Malaysia Pertama (1960-65) hingga ke Rancangan Malaysia Kelapan (2001-2005).

Namun begitu, sehingga kini masih belum ada kajian komprehensif tentang kesihatan seksual reproduktif wanita yang dijalankan di Malaysia. Kebanyakan kajian lebih kepada melihat isu kesihatan seksual reproduktif secara berasingan dan kurang menyeluruh. Contohnya ialah kajian oleh Siti Norazah Zulkifli (1995) yang melihat aspek aktiviti seks di kalangan remaja Malaysia, Takeshita (1986) pula menyentuh sikap masyarakat terhadap isu pengguguran dan Suhaimi (1996) mengkaji isu kaedah kontraseptif.

Oleh itu, melalui kajian ini, kepekaan orang awam mengenai hak reproduktif mereka telah diketahui. Justeru ia menjadi langkah pertama kepada wanita untuk menyedari hak mereka bagi memperkasa golongan itu untuk mempunyai kawalan lebih ke atas keperluan seksual dan reproduktif serta mengambil tindakan menentang pencabulan.

Skop kajian ini tertumpu di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Johor, Pahang, Kedah, Kelantan, Terengganu, Selangor dan Negeri Sembilan yang mewakili strata bandar dan luar bandar.

Sampel kajian berjumlah 4,005 yang terdiri daripada 2,005 responden belia dan 2,000 responden dewasa. Data untuk kajian diperoleh melalui kaedah survei secara temu bual peribadi menggunakan soal selidik berstruktur. Dua set soal selidik digunakan iaitu set soal selidik bagi responden berumur 15 hingga 24 tahun untuk golongan belia dan set soal selidik bagi responden berumur 25 hingga 59 tahun untuk golongan dewasa.

Soal selidik yang dibentuk adalah berdasarkan kerangka konseptual yang mengandungi lima bahagian iaitu maklumat sosiodemografi, latar belakang perkahwinan dan hubungan antara keluarga, pengetahuan, sikap dan kelakuan atau tingkah laku terhadap kesihatan reproduktif, aksesibiliti kepada maklumat dan perkhidmatan kesihatan reproduktif dan hak reproduktif. Ujian rintis diadakan bagi mengenal pasti sebarang masalah dan kelemahan setiap soalan.

Penambahbaikan instrumen kajian ke atas borang soal selidik dan buku panduan enumerator telah dilakukan selaras dengan maklum balas daripada ujian rintis yang telah dilaksanakan.

Data kajian responden belia

Hasil analisis merangkumi aspek-aspek latar belakang, hubungan kekeluargaan, pengetahuan, sikap dan tingkah laku terhadap kesihatan reproduktif, aksesibiliti kepada maklumat serta perkhidmatan kesihatan reproduktif dan hak reproduktif wanita.

Jumlah belia yang terlibat dalam kajian ini seramai 2005 orang berumur di antara 15 hingga 24 tahun.

Hasil kajian menunjukkan kesedaran responden terhadap kesihatan reproduktif seperti haid, menopaus dan melancap, kehamilan, kontraseptif, HIV/AIDS dan pandangan mereka terhadap seks adalah baik.

•Pengetahuan responden terhadap haid hampir sama di antara bandar dan luar bandar.

•Kaeah kontraseptif yang paling diketahui ialah kondom diikuti pil kontraseptif selain daripada pil buih, ubat agar-agar dan jampi. Bagaimanapun tahap penggunaan kaedah kontraseptif adalah rendah.

•Kefahaman responden terhadap HIV/AIDS berada pada tahap sederhana di mana responden bandar dan luar bandar serta etnik Melayu, Cina dan India masing-masing mempunyai tahap pengetahuan yang hampir sama.

•Pandangan terhadap seks menunjukkan responden mengambil berat betapa pentingnya hubungan seks selepas berkahwin dan hanya boleh dilakukan oleh pasangan yang telah berkahwin.

•Dilihat pandangan responden terhadap seks, responden Cina dapat menerima seks sebelum kahwin berbanding responden India dan Melayu.

Data kajian responden dewasa
Hasil analisis merangkumi aspek-aspek latar belakang, hubungan kekeluargaan, pengetahuan, sikap dan tingkah laku terhadap kesihatan reproduktif, aksesibiliti kepada maklumat serta perkhidmatan kesihatan reproduktif dan hak reproduktif wanita.

Jumlah responden dewasa yang terlibat dalam kajian ini ialah seramai 2000 orang berimur di antara 25 hingga 59 tahun yang melibatkan responden Melayu, Cina, India dan lain-lain di bandar dan luar bandar.

Data yang dianalisis merangkumi pengetahuan, sikap dan tingkah laku terhadap kesihatan reproduktif seperti menopaus, kehamilan, pengguguran, kontraseptif, HIV/AIDS, rokok dan alkohol, pandangan mereka terhadap seks dan gaya hidup.

•Umur purata perkahwinan ialah 22.1 tahun dengan paling awal berkahwin pada usia 13 tahun dan paling lewat 54 tahun di mana dua per tiga responden memilih sendiri calon suami.

•Umur responden mengalami menopaus ialah dari 32 tahun hingga 59 tahun dengan masalah utama ialah sukar tidur dan sering kepanasan.

•Pengguguran dianggap pembunuhan dan tidak wajar dilakukan, namun responden bersetuju dengan pengguguran mesti disahkan oleh undang-undang sebelum tindakan tersebut dilakukan.

•Lima kaedah kontraseptif yang diketahui oleh responden dewasa ialah pil, kondom, elak persetubuhan, waktu selamat dan alat dalam rahim. Seperti responden belia, mereka juga tidak terdedah dengan pil buih, ubat agar-agar, jamu atau susuk hormon.

•Kefahaman responden terhadap HIV/Aids berbeza mengikut negeri di mana responden di negeri pantai barat seperti Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Selangor dan Negeri Sembilan mempunyai tahap kesedaran yang tinggi berbanding Kelantan, Terengganu dan Pahang.

•Majoriti responden melihat seks sebagai sesuatu yang intim dalam konsteks kasih-sayang dan penting untuk mengukuhkan ikatan perkahwinan mereka.

•Perbandingan di antara tahap pendidikan mendapati responden yang berpendidikan tinggi tidak pernah bersenam berbanding responden tidak bekerja, dapatan juga memperlihatkan semakin tinggi tahap pendidikan, responden cenderung untuk tidak bersenam.

Cadangan

•Program pendidikan seksual di sekolah dan di IPT.

•Kempen yang agresif dan meluas merangkumi semua lapisan masyarakat.

•Kempen dan program kesihatan yang m,elibatkan orang positif HIV/AIDS, penghuni pusat pemulihan, pesakit dan bekas pesakit.

•Galakan kepada PIBG sekolah, kelab dan persatuan menjadikan isu kesihatan seksual dan reproduktif sebagai agenda penting.

•Kajian semula undang-undang berkaitan pengguguran dan menambahkan bilangan pusat khusus bagi wanita yang hamil di luar perkahwinan untuk menangani pengguguran, kelahiran yang tidak selamat dan buang bayi.

•Pengukuhan sistem sokongan pesakit HIV/AIDS, pesakit kanser dan keluarga mereka.

Ketua projek ialah Prof. madya Dr Hajjah Jariah Mohd Jan, Jabatan Bahasa Inggeris, Fakulti Bahasa dan Linguistik di Universiti Malaya. Manakala ahli kumpulan terdiri daripada Prof. Dr Sarinah Low Abdullah, Prof. madya Dr Rohana Jani, Prof. madya Dr Hajjah Halimah Awang dan Dr Wong Li Ping. Konsultan ialah Profesor Datin Dr Roziah Omar. Kajian ini telah memenangi pingat emas di ekspo penyelidikan UM baru-baru ini.