oleh Abdul Shukur Abdullah
Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga
Negara Malaysia
Institusi keluarga merupakan salah
satu sistem mikro di dalam sebuah rangkaian sistem sosial yang luas. Peranan
utama institusi ini ialah memenuhi keperluan intim (intimacy), ekonomi,
pengasuhan dan sosialisasi anak. Kesejahteraan keluarga merangkumi keperluan
memenuhi aspek pendidikan, ekonomi, kesihatan, persekitaran, sosiopsikologikal
dan sebagainya. Keluarga juga berfungsi bagi membekal sumber manusia untuk
pembangunan serta menjamin kesinambungan insan sebagai generasi akan datang.
Sebagai sebahagian daripada unit dalam
sistem sosial, keharmonian dan kebahagiaan (happiness) keluarga akan menjadi
penentu kestabilan sosial sesebuah negara dan kesejahteraan negara. Peranan
institusi keluarga dalam sebuah institusi sosial sememangnya telah diperakui di
peringkat antarabangsa. Deklarasi Hak Manusia Sejagat pada tahun 1948 (Artikel
16 [3]) mengiktiraf keluarga sebagai satu unit penting dalam masyarakat (United
Nations, 1948). Menerusi deklasi ini, institusi keluarga berhak mendapat
bantuan dan perlindungan daripada pihak berwajib dan kerajaan.
Kestabilan sosial dan kesejahteraan
sesebuah negara sering kali dikaitkan dengan sejauh mana keharmonian dan
kualiti keluarga dan masyarakat. Keluarga yang sejahtera akan menghasilkan
penduduk yang berkualiti dan produktif.
Justeru, kerajaan akan terus komited
kepada Deklarasi Hak Manusia Sejagat (1948) iaitu keluarga sebagai unit
terpenting dalam masyarakat dan perlu diberi perlindungan oleh masyarakat dan
kerajaan. Komitmen kerajaan menerusi Dasar Keluarga Negara yang diluluskan pada
Disember 2010 akan menyokong dan melengkapi dasar-dasar sedia ada selari dengan
misi nasional ke arah pencapaian matlamat Malaysia sebagai sebuah negara maju
serta masayrakat yang bersatu, mampu berdikari, progresif dan maju.
Gejala Sosial dan Kestabilan Sosial
Kestabilan sosial dilihat berdasarkan
petunjuk sosial. Gejala sosial yang berlaku dalam masyarakat kita memberi kesan
negatif ke atas pertumbuhan psikologikal, fizikal, ekonomi dan pembangunan
seseorang individu dan negara. Perlakuannya yang negatif secara berterusan
menyebabkan situasi baru iaitu economic
dysfunctioning yang berkaitan dengan kemiskinan, penganguran dan
penghijrahan sama ada dari dalam atau luar bandar yang mampu dilihat sebagai
masalah sosial selain faktor pendorong kepada pelbagai lagi masalah yang bakal
dihasilkan.
Masalah sosial juga akan menyebabkan
peningkatan kos sosial, sekali gus menjejaskan pembangunan negara. Statistik Kementerian
Kesihatan Malaysia menunjukkan seramai 4,222 (23 peratus) daripada 18,652 orang
remaja hamil (berumur 10 – 19 tahun) adalah kes baru yang sedang mendapatkan
perkhidmatan di fasiliti kesihatan kerajaan pada tahun 2011. Bagi tempoh
Januari – Mei 2012, sebanyak 1,700 (23 peratus) daripada 7,499 orang bagi kes
baru remaja hamil masih belum berkahwin (Berita Harian, 6 Oktober 2012).
Seramai 132 orang pelajar hamil sedang menuntut di Sekolah Harapan, Melaka.
Lebih 70 peratus ibu bapa tidak sedar
anak mereka terdedah kepada pornografi dan satu per tiga ibu bapa pula tidak
tahu mengenai media sosial yang digunakan anak-anak mereka setiap hari. Remaja
dan kanak-kanak menghabiskan masa 4.5 jam sehari melayari internet dengan
remaja lelaki mendahului remaja perempuan berhubung penggunaan bahan porno di
internet. Ibu bapa tidak tahu anak mereka menggunakan purata 19 jam seminggu
untuk membuat carian di internet.
Kajian Profil dan Faktor Kanak-kanak
dan Remaja Lari dari Rumah yang dijalankan oleh Institut Sosial Malaysia pada
tahun 2010 pula mendapati tiga sebab utama kanak-kanak dan remaja lari dari
rumah adalah disebabkan oleh faktor tekanan (48.8 peratus), mengikut rakan
(27.7 peratus) dan hidup bebas (14.5 peratus).
Kajian Fenomena Pelacuran di Malaysia
(Lukman dan Zuriana, 2000) mendapati bahawa sebahagian besar remaja yang
ditangkap (85 peratus) berada dalam lingkungan umur 15 hingga 20 tahun. Namun
terdapat segelintir daripada mereka (13.3 peratus) yang berusia antara 12
hingga 14 tahun. Situasi ini amat memeranjatkan kerana pada usia sebegitu muda,
mereka berani mengambil risiko yang tinggi untuk menjalani satu proses
kehidupan yang jauh berbeza daripada realiti kehidupan sebenar yang sepatutnya
ditempuhi.
Laporan Majlis Aids Malaysia mendapati
golongan belia berumur antara 18 hingga 40 tahun merupakan kelompok yang tertinggi
mengidap HIV di negara kita. Lebih daripada 76 peratus daripada keseluruhan kes
HIV hingga tahun 2010 membabitkan golongan belia ini yang keseluruhannya
berjumlah 69,747 orang. Pada tahun 2011 pula, bagi setiap empat kes baru
jangkitan HIV, satu dilaporkan terdiri daripada golongan orang muda dan belia
dalam lingkungan umur 13 hingga 29 tahun.
Gejala-gejala di atas jika tidak
dibendung dan ditangani dengan bijak mampu menggugat pembangunan sosial dan
kesejahteraan negara. Kemajuan dan pembangunan ekonomi yang pesat pasti boleh
meletakkan negara kita di peta dunia sebagai sebuah negara yang amat berjaya
dari segi fizikal. Namun sekiranya kita gagal membentuk individu yang mempunyai
nilai diri yang tinggi, bebas daripada segala anasir negatif, berfikiran luas,
menjadi teladan kepada masyarakat dan negara secara menyeluruh, bermakna kita
gagal melahirkan sebuah negara maju yang serba lengkap dalam kesemua aspek
(Abd. Rahim, Sufean Hussin dan Jamaludin, 2006).
Cabaran Keluarga dan Negara Masa
Hadapan
Dalam usaha mencapai matlamat Dasar
Wawasan Negara, Malaysia mementingkan kualiti dan kuantiti penduduk untuk
melahirkan penduduk yang progresif. Kepentingan ini berdasarkan keperluan untuk
menyediakan lebih ramai tenaga kerja yang terlatih, berkemahiran dan
berpengetahuan bagi membantu proses pembangunan sosioekonomi negara. Institusi
keluarga yang sejahtera akan menjadi paksi melahirkan generasi penduduk yang
berkualiti bagi mencorak pembangunan negara akan datang.
Pada masa ini, bilangan penduduk
Malaysia berjumlah 28.3 juta. Jumlah ini diunjurkan meningkat kepada 35 juta
orang pada tahun 2020. Daripada perspektif demografi pula, Malaysia kini berada
dalam fasa kedua transisi demografi di mana satu per tiga penduduk negara
adalah kanak-kanak di bawah 15 tahun. Justeru, penduduk Malaysia dikategorikan
sebagai penduduk muda dan tergolong dalam kumpulan umur produktif. Dividen atau
bonus demografi ini perlu dioptimumkan bagi memastikan generasi yang bakal meneruskan
warisan negara dilengkapkan dengan nilai-nilai murni, tahap daya tahan (resilient) yang tinggi dan menjadi warga yang
produktif.
Selain itu, bilangan keluarga di
Malaysia telah meningkat dari 6.2 juta pada tahun 2000 kepada 7.5 juta orang kelurga
pada tahun 2010 dengan kadar pertumbuhan sebanyak 3.9 peratus setahun. Selain itu,
berdasarkan kajian Penduduk dan Keluarga Malaysia Ke-4 yang telah dijalankan
oleh LPPKN pada tahun 2004, 69.7 peratus daripada jumlah keluarga di Malaysia
adalah terdiri daripada keluarga nuklear (nuclear family) berbanding 66.2
peratus pada tahun 2000. Pertambahan bilangan keluarga khususnya keluarga
berbentuk nuklear memerlukan satu bentuk sistem sokongan keluarga yang mantap
untuk meningkatkan kesejahteraan keluarga dan membolehkan keluarga mengharungi
cabaran pada masa hadapan.
Justeru, penduduk Malaysia
dikategorikan sebagai penduduk muda yang tergolong dalam kumpulan produktif dan
juga dikenali sebagai bonus demografi. Sehubungan dengan itu, langkah-langkah
proaktif yang holistik perlu diambil dalam memastikan kumpulan yang bakal
meneruskan warisan negara ini dilengkapi dengan nilai-nilai murni agar menjadi
warga yang produktif. Perhatian juga harus diberikan kepada memenuhi keperluan
warga emas yang berumur 65 tahun ke atas yang semakin bertambah.
Bilangan isi rumah dan keluarga yang
bertambah merupakan petanda positif ke arah melahirkan penduduk yang berkualiti
di negara ini. Pada tahun 2000, bilangan isi rumah dan keluarga di Malaysia
adalah 4.7 juta dan telah meningkat kepada 6.4 juta pada tahun 2010. Seiring
dengan pertambahan tersebut, struktur keluarga di Malaysia telah mengalami
perubahan saban tahun. Secara purata saiz isi rumah didapati semakin menurun di
mana pada tahun 1980, purata saiz isi rumah adalah 5.2 orang menurun kepada 4.6
pada tahun 2000 dan terus menurun kepada 4.3 pada tahun 2010 (Jabatan Perangkaan
Malaysia, 2010). Pembentukan struktur keluarga asas semakin ketara berbanding
dengan generasi sebelum merdeka. Daripada 55.2 peratus pada tahun 1980,
keluarga asas kini telah bertambah kepada 65.4 peratus daripada jumlah keluarga
pada tahun 2000.
Berdasarkan agama dan undang-undang
negara, pembentukan keluarga di Malaysia bermula dengan perkahwinan yang sah.
Namun kini terdapat trend untuk melewatkan perkahwinan khususnya dalam kalangan
penduduk muda. Penemuan Banci 1990, 2000 dan 2010, minimum umur perkahwinan
pertama bagi wanita telah meningkat daripada 24.7 tahun kepada 25.1 tahun dan
25.7 tahun pada 2010. Sebaliknya minimum umur perkahwinan pertama bagi lelaki
terdapat sedikit peningkatan iaitu daripada 28.2 tahun pada tahun 1991 kepada
28.6 tahun pada tahun 2000 dan menurun sedikit kepada 28.0 tahun pada tahun
2010 (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2010). Senario berkahwin lewat akan memberi
implikasi kepada pembentukan keluarga, penjagaan anak dan struktur keluarga.
Arus pembangunan dan cabaran kehidupan
moden masa kini diperhatikan turut menghasilkan kepelbagaian bentuk keluarga
baru. Antara bentuk keluarga baru dan cabaran yang dikenal pasti kini adalah:
1. Keluarga komuter di mana salah seorang
pasangan tinggal di satu tempat yang lain dan mereka berjumpa sekali atau dua
kali dalam seminggu, sekali sebulan dan sebagainya bergantung pada jurang jarak
antara pasangan disebabkan oleh komitmen kerja ataupun sebab-sebab tertentu.
2. Keluarga sandwich juga merupakan satu
bentuk keluarga baru yang telah dikenal pasti dalam masyarakat Malaysia. Bentuk
keluarga ini merupakan pasangan yang perlu menanggung anak dan menjaga ibu bapa
yang tinggal bersama. Situasi ini dijangka akan menjadi lebih serius terutama
bagi pasangan muda dwi-kerja yang kurang mempunyai sumber mencukupi dalam
mengurus keperluan anak-anak dan ibu bapa mereka pada masa yang sama. Cabaran
ini tidak boleh diambil ringan kerana tuntutan keluarga dan kerjaya boleh
memberi tekanan emosi dan mental sekiranya tiada khidmat keluarga dan majikan.
3. Keluarga dwi-kerja turut menghadapi
cabaran besar dalam mengimbangi antara kerja dengan keluarga. Kajian KPKM-4
mendapati hampir 50 peratus daripada mereka mengharapkan majikan menyediakan
pusat jagaan kanak-kanak di tempat kerja di samping peruntukan cuti khas untuk
menjaga anak serta mengharapkan pemberian subsidi untuk menampung kos jagaan
anak (LPPKN, 2008). Penyediaan program dan perkhidmatan serta kemudahan dan
sistem sokongan yang mesra keluarga akan dapat mendaya upayakan keluarga untuk
menangani cabaran semasa serta mampu menyediakan modal insan berkualiti serta
berperibadi mulia bagi melaksanakan misi pembangunan negara.
Selain daripada cabaran institusi
keluarga, isu-isu sosial yang melanda di setiap peringkat perkembangan manusia
daripada kanak-kanak sehinggalah warga emas juga perlu diberi perhatian. Setiap
kitaran dalam sesebuah institusi keluarga mempunyai isu dan cabaran tersendiri.
Daripada peringkat kanak-kanak seperti isu penderaan dan pengabaian sehinggalah
isu warga emas seperto kesunyian, cabaran yang wujud secara tidak langsung
memberi kesan kepada kestabilan sesebuah institusi keluarga.
Sehubungan dengan isu dan cabaran yang
dihadapi oleh keluarga Malaysia kini, dapat dirumuskan bahawa pembentukan,
struktur dan peranan institusi keluarga di Malaysia akan terus berubah sejajar
dengan modenisasi dan urbanisasi penduduk di samping perubahan sikap terhadap
perkahwinan dan kekeluargaan (Aminah, Doshi dan Ismajalil, 2008).
Dasar Keluarga Negara – Kesejahteraan
Keluarga Asas Kestabilan Negara
Dasar Keluarga Negara telah diluluskan
oleh kabinet pada 17 Disember 2010 dan dilancarkan oleh Datuk Shahrizat Abdul
Jalil, Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat. Dasar ini bertujuan
untuk memperkukuh institusi keluarga dan meningkatkan kualiti hidup masyarakat.
Dasar Keluarga Negara ini memberi tumpuan kepada penerapan hubungan
kekeluargaan yang baik dan mewujudkan kesedaran serta mengiktiraf keluarga
sebagai satu unit penting dalam pembinaan struktur sesebuah masyarakat serta
negara yang mantap, maju dan progresif.
Dasar Keluarga Negara memperjuang konsep
“kesejahteraan keluarga” yang
berteraskan nilai keluarga seperti kasih sayang, jujur, adil dan saksama tanpa
mengira status, jantina dan umur. Keperibadian mulia ini amat penting bagi
memastikan pembangunan sosial dititikberatkan selaras dengan pembangunan
material dan ekonomi. Pendekatan ini penting bagi menjamin perlindungan,
keselamatan dan kesaksamaan gender dalam institusi keluarga tidak dipinggirkan.
Seterusnya setiap ahli keluarga dapat menikmati kehidupan yang sihat, selamat
dan harmoni termasuk mempunyai hak perkongsian sumber yang saksama.
Dasar ini bermatlamat membangunkan
keluarga yang sejahtera, sihat dan berdaya tahan untuk memastikan kestabilan
sosial. Dasar ini juga menjadi pemangkin kepada kesedaran dan komitmen semua
pihak yang berkepentingan termasuk setiap anggota masyarakat untuk mencapai
matlamat yang dihasratkan.
Bagi mencapai matlamat Dasar Keluarga
Negara ini, sebanyak tiga teras strategi telah dirangka. Menerusi teras
strategi ini, hasrat kerajaan untuk mengukuhkan insitusi keluarga dapat
direalisasikan.
Teras Strategi 1: Meningkatkan
komitmen dan penglibatan semua pihak untuk mengutamakan perspektif keluarga
dalam usaha pembangunan sosioekonomi. Di antara langkah awal yang telah diambil
adalah menerusi advokasi DKN di mana siri Bual Bicara DKN dan PTDKN telah
dilaksanakan di peringkat persekutuan dan negeri yang melibatkan pegawai kanan
dan wakil agensi-sgensi terlibat. Bagi meningkatkan dan mengarusperdanakan
perspektif keluarga dalam perancangan sosial negara, LPPKN telah mengambil
inisiatif untuk melaksanakan Projek Pembangunan Indikator Kesejahteraan
Keluarga pada tahun 2011. Menerusi set indikator yang telah dibangunkan ini,
indeks kesejahteraan keluarga akan digunakan untuk merangka dan merancang
program intervensi pembangunan keluarga serta memantau trend keluarga dan implikasinya
kepada negara dan menjadi penanda aras kepada tahap kesejahteraan keluarga di
Malaysia.
Teras Strategi 2: Mengkaji semula dasar,
undang-undang, prosedur dan peraturan sedia ada yang tidak mesra keluarga dan
memberi penekanan kepada menjamin perlindungan, keselamatan dan kesaksamaan
gender dalam institusi keluarga. DKN yang memperjuang konsep dan prinsip “kesejahteraan
keluarga” akan mengutamakan usaha-usaha nilai dan amalan budaya yang penuh
kasih sayang, jujur, adil dan saksama di antara ahli keluarga tanpa mengira
status, jantina dan umur. Penekanan ini bertujuan memastikan setiap ahli
keluarga dapat menikmati hidup yang sihat, selamat, harmoni dan memuaskan
termasuk mempunyai hak perkongsian. Ini termasuklah mengkaji semula
pengecualian cukai, rebat dan insentif kepada yang memberi faedah langsung dan
tidak langsung kepada ahli keluarga.
Teras Strategi 3: Aksessibiliti kepada
khidmat sokongan keluarga. Perluasan pendidikan kekeluargaan teritama di tempat
kerja dan komuniti merupakan tindakan utama yang akan dilaksanakan. Bagi membantu
pasangan mengimbangi keluarga dan kerjaya, program kemahiran kekeluargaan sedia
ada yang dilaksanakan oleh agensi kerajaan mahupun badan bukan kerajaan akan
diperluaskan kepada skop yang lebih luas dan lebih komprehensif. Sistem
sokongan keluarga akan diperluaskan seperti penubuhan pusat keluarga yang
menyediakan kemudahan yang mesra keluarga seperti khidmat kaunseling, program
kependudukan dan kemahiran kekeluargaan, program penjagaan kanak-kanak dan
warga emas serta perkhidmatan kesihatan reproduktif.
Terdapat enam strategi seperti yang
terkandung dalam Pelan Tindakan Dasar Keluarga Negara iaitu: 1) Menggalakkan
penyelidikan dan pembangunan dalam bidang kesejahteraan keluarga, 2) Advokasi
mengutamakan kesejahteraan keluarga, 3) Latihan dan pendidikan sepanjang hayat
untuk pembangunan modal insan dan keluarga sejahtera, 4) Perundingan dan
perkongsian pintar dalam pelbagai agensi kerajaan, swasta, NGO, institut
pengajian tinggi dan komuniti, 5) Penyediaan kemudahan sumber dan persekitaran
yang mendaya upayakan keluarga, dan 6) Pemantauan dan penilaian.
Secara keseluruhannya 30 tindakan
telah dikenal pasti seperti yang terdapat dalam PTKDN. Tindakan tersebut
merangkumi pelaksanaan dari tahun 2011 sehingga tahun 2020 malahan terdapat
juga tindakan yang perlu dilakanakan secara berterusan.
Rumusan
Dasar Keluarga Negara perlu dijadikan
panduan dan rujukan kepada semua pihak yang berkepentingan dalam urusan
pembangunan negara supaya mengarusperdanakan perspektif keluarga dalam proses
penggubalan perundangan dan dasar secara menyeluruh. Penglibatan peranan agensi
kerajaan, IPT, pihak swasta dan NGO adalah perlu bagi memastikan kesejahteraan
keluarga diberi perhatian utama dalam perancangan, pelaksanaan, pemantauan dan
penilaian program dan projek yang dilaksanakan oleh organisasi masing-masing
dengan mengambil kira keperluan dan kepentingan keluarga di setiap peringkat
kitaran hidup.
Rujukan
Abd. Rahim Abd. Rashid, Sufean Hussin
dan Jamaludin Tubah. (2006). Institusi
Keluarga Menghadapi Cabaran Alaf Baru. Kuala Lumpur, Malaysia: Utusan
Publications & Distributors Sdn Bhd.
Aminah Abdul Rahman dan Ismahalil
Ishak. (2009). Profil keluarga di
Malaysia dan kesannya kepada masyarakat. Kertas kerja yang dibentangkan di
Seminar Institusi Keluarga Mendepani Cabaran Semasa anjuran Institut Kefahaman
Islam Malaysia (IKIM). Kuala Lumpur: Malaysia.
Jabatan Perangkaan Malaysia. (2011). Laporan Kajian Permulaan Banci Penduduk dan
Perumahan Malaysia 2010.
Jabatan Perdana Menteri. (2010). Program Transformasi Kerajaan: Pelan Hala
Tuju. Putrajaya, Malaysia.
Lembaga Penduduk dan Pembangunan
Keluarga Negara. (2010). Dasar Keluarga
Negara. Kuala Lumpur: Malaysia.
No comments:
Post a Comment