Perbezaan baju kurung dan baju kebaya

1.0       Pengenalan

           

Sebelum kedatangan Islam, pengaruh Hindu-Buddha masih kuat ke atas masyarakat Melayu. Masyarakat tempatan hanya memakai pakaian yang amat ringkas dan menutup di bahagian tertentu di tubuh. Kaum lelaki menggunakan tiga helai kain iaitu di kepala dan kain sarung yang dijadikan cawat. Manakala kaum wanita pula hanya menggunakan tiga helai kain iaitu kain sarung, kain kemban dan kain selendang.

Selepas kedatangan Islam, pengaruh Islam memberi kesan kepada masyarakat tempatan. Masyarakat mula dipengaruhi dengan cara berpakaian orang Arab seperti jubah. Tun Hassan adalah Sultan Mahmud Shah iaitu orang yang pertama yang mengubah bentuk baju Melayu asal kepada bentuk baju Melayu yang dipakai sekarang. Tun Hassan telah melabuhkan baju Melayu serta membesarkan dan memanjangkan pangkal tangan baju Melayu. Baju itu dinamakan baju kurung.

Pakaian tradisional Melayu begitu penting sehinggakan sebarang perubahan, penyesuaian dan gubahan yang dilakukan terhadap pakaian tradisional tidak boleh lari dari asalnya. Buktinya, baju Melayu tetap memantulkan keperibadian Melayu dan terus dipakai hingga kini. Pakaian kaum lelaki yang masih popular hingga kini ialah Baju Melayu manakala pakaian wanita yang masih popular termasuk Baju Kurung, Baju Kebaya Panjang, Baju Kebaya Pendek, Baju Kurung Kedah dan Baju Pahang. Pakaian tradisional banyak digayakan wanita. Pakaian ini daripada kain kasa yang dipadankan dengan kain sarung, batik atau songket dengan motifkan warna-warni.

1.1       Objektif Kajian

Objektif kajian ini ialah mengenal pasti pakaian dan kita dapat mengetahui identiti sesuatu kaum yang terakam kemas pada kesenian pakaian tersebut, mengenal pasti identiti bangsa lain supaya kita dapat mengekalkannya untuk manfaat generasi yang akan datang dan menjelaskan tentang pakaian tadisional iaitu baju kurung dan baju kebaya dalam Malaysia.

2.0       Metodologi Kajian

Bagi mendapatkan maklumat-maklumat yang lebih lanjutkajian ini telah menggunakan beberapa kaedah iaitu kaedah pemerhatian, kaedah temubual dan kaedah rujukan.

Kaedah yang pertama ialah kaedah pemerhatian dengan melihat cara-cara kebaya nyonya dan baju kurung dijahit di sebuah kedai yang bernama Ce’ Rose yang terletak di Bangunan Merah, Banda Hilir, Melaka.

Kaedah yang kedua pula ialah kaedah temubual. Kajian telah menemubual dua orang responden di kedai Ce’ Rose tentang bagaimana baju nyonya dijahit, jenis-jenis biku, corak-corak terdahulu sehinggalah yang telah dimodenkan, kain yang dipakai daripada kain batik dan kain yang dimodenkan bernama pario, anggaran harga-harga di pasaran dan beberapa buah negara di serata dunia yang telah membeli baju nyonya di kedai  tersebut.

3.0       Hasil Kajian

Daripada kajian yang telah dilakukan perbezaan baju kurung dan baju kebaya adalah berbeza dari pelbagai aspek. Terutamanya, kajian ini meliputi pelbagai jenis pakaian Melayu iaitu ciri-ciri yang ada pada pakaian tersebut dan proses untuk menghasilkannya.

Kebudayaan dan adat resam bangsa Melayu lebih meluas jika dikaji mengikut sejarahnya yang berabad lama. Sejarah pakaian tradisi Melayu ini telah tersimpan dalam lipatan memori setiap individu di Malaysia. Ini kerana pemakaian pakaian tradisi ini tidak terhenti pada sesuatu abad atau tahun sahaja.

Ianya kekal sehingga kini dengan pelbagai jenis corak akan tetapi banyak perubahan sudah diubah dalam pakaian baju kurung dan baju kebaya. Namun yang pasti, pemakaian pakaian tradisi merupakan satu elemen yang wajib khususnya bagi kaum Melayu dalam pelbagai acara formal dan tidak formal.

3.1       Latar Belakang Baju Kebaya

Perkataan kebaya berasal daripada perkataan Arab 'habaya' yang bermaksud pakaian labuh yang berbelah di hadapan. Antara baju kebaya yang telah dihasilkan ialah Baju Belah Kebaya Panjang, Kebaya Kota Bharu, Kebaya Riau-Pahang, Kebaya Chitty, Kebaya Nyonya, Kebaya Saloma. Baju kebaya mempunyai belahan yang asalnya labuh kini mulai berubah dengan bentuk yang lebih kemas. Potongan baju dijadikan ramping di pinggang serta baju disingkatkan. Terdapat beberapa teori tentang asal usul baju kebaya iaitu:

3.1.1    Baju Belah Kebaya Panjang

           

Baju belah kebaya panjang terkenal dengan wanita di Johor walaupun mereka memakai baju kurung dalam acara majlis akan tetapi mereka juga memakai dengan baju kebaya sebagai warisan daripada Kerajaan Johor-Riau. Pola baju belah panjang ini masih bersifat 'mengurungkan' anggota badan. Secara tradisi potongannya labuh sehingga buku lali. Bezanya ialah berbelah dan berpesak di hadapan baju biasanya dipakai sebagai pakaian di luar rumah atau upacara rasmi.

           

Baju belah panjang ini juga agak terkenal di Melaka, Perak, Selangor dan Kedah-Perlis. Baju kebaya belah ini dikenali sebagai 'baju panjang' dan 'kebaya panjang'. Tradisi ini berkembang menjadi kebaya dan berlenggan panjang berpesak lurus di hadapan, berkekek dan berbelah dada yang ditutup dengan kancing atau kerongsang tiga. Baju kebaya panjang ini dikecilkan sedikit untuk mengikut bentuk badan pemakai. Kain sarung diikat secara ikatan kuncup iaitu kepala kainnya dilipat ke bahagian hadapan.

3.1.2    Baju Kebaya Nyonya

Pakaian ini dibawa oleh Portugis ke Melaka. Hal ini jelas dilihat pakaian baju kebaya ini telah lama dipakai di Melaka bukan sahaja oleh orang wanita Melayu tetapi juga oleh wanita Cina Peranakan (Baba dan Nyonya) hanya sedikit perbezaan dalam potongan dan gaya pemakaiannya.

Kebaya Nyonya mempunyai fabrik yang biasa digunakan untuk membuat kebaya Nyonya dinamakan kasa rubia. Kain tenunan kosong ini jarang, ringan dan diperbuat daripada benang pintal yang halus. Benang yang digunakan untuk menjahit fabrik biasanya benang sulaman mesin daripada kapas, sutera atau polister. Pada zaman dahulu, fabrik dan benang yang digunakan untuk membuat kebaya Nyonya adalah daripada jenis yang bermutu paling tinggi dan diimport dari Eropah dan sesuai dengan status Nyonya.

3.1.3    Baju Kebaya Saloma

           

Baju kebaya saloma diperkenalkan oleh biduanita Puan Sri Saloma. Beliau boleh dianggap sebagai pencipta atau pencetus fesyen dan gaya berpakaian wanita Melayu. Saloma dilihat berani mencuba dan memperkenalkan sesuatu yang baru dalam cara berpakaian. Pada zaman 1950-an, orang Melayu kuat dicengkam adat dan berpegang teguh dengan pengaruh Timur, Saloma muncul dengan gaya berpakaian 'asing' bagi masyarakat Melayu ketika itu. Saloma mempopularkan fesyen pakaian ketat, menampakkan bentuk badan, potongan melepasi bahu dan menampakkan dada.

Saloma turut memperagakan pelbagai jenis kebaya yang menjadi menjadi ikutan wanita Melayu pada zamannya. Fesyen pakaian dengan potongan kain kipas dan kembang, tangan melepas menjadi kesukaan wanita dan artis wanita pada waktu itu. Oleh itu, baju kebaya Saloma ini kekal sehingga kini sehingga menjadi tradisi setiap wanita untuk memperagakannya.

3.1.4    Baju Kebaya Riau-Pahang

Di Pahang, baju kebaya dikenali sebagai baju Riau-Pahang atau kebaya Turki. Perbezaannya ialah rekaan leher berkolar dan berkancing seperti baju kurung cekak musang. Namun, bahagian depannya berbelah seperti baju kebaya yang lain dan turut dipakai bersama kerongsang di bawah kancingnya yang berbutang.

3.1.5    Baju Kebaya Selangor

           

Di Selangor juga mempunyai kebaya tersendiri salah satunya ialah tidak mempunyai kolar. Terdapat pelbagai gaya kebaya antaranya di Selangor, kebaya tidak berkolar. Selangor mempunyai Kebaya tersendiri, identiti kebaya Selangor ialah tidak mempunyai kolar, kebaya jenis ini pernah diperagakan oleh Datuk Michelle Yeoh pada tahun 2001.

3.1.6    Kebaya Chitty

Kebaya Chitty ini daripada wanita Selat atau Nyonya Cina, Kaum India Chitty juga mempunyai kebaya tersendiri. Terdapat beberapa perbezaan di antara kebaya yang dipakai oleh Peranakan India dan Cina. Kebaya Chitty agak konservatif amnya memihak kepada bahan legap untuk kebaya mereka berbanding kebaya Nyonya yang lebih suka kain separa telus. Kebaya Chitty juga cenderung untuk tiada corak, dengan sulaman halus atau tiada langsung. Tidak seperti Nyonya kebaya yang sering dihiasi dengan jahitan yang agak teliti dan halus. Malah terdapat juga perbezaan iaitu wanita Chitty juga memakai kebaya labuh (kebaya panjang) serta kebaya pendek (kebaya hip-panjang digemari oleh Nyonya).

3.2       Latar Belakang Mengenai Baju Kurung

Sebelum kurun ke-20, wanita Melayu hanya memakai kain kemban sahaja. Setelah kedatangan Islam, mereka mula memakai baju kurung yang sopan. Baju kurung lazimnya diketahui sebagai jenis baju longgar yang labuh, kadangkala hingga ke lutut dan dipadankan dengan kain panjang yang berlipat tepi. Baju kurung boleh dipadankan dengan kain tradisional seperti songket atau batik. Baju kurung sesuai dipakai dalam majlis-majlis formal atau urusan seharian.

           

Baju tradisional Melayu merjuk kepada baju tradisional orang Melayu terutamanya baju Melayu dan baju kurung. Pakaian orang Melayu kini lahir daripada pertumbuhan dan perkembangan pakaian orang dahulukala melalui proses ubah ansur. Proses ini bukan sahaja berlaku akibat peradaban awal masyarakat ditempat itu sendiri, malahan ianya akibat daripada pengaruh daripada pedagang India, Cina, Arab dan Eropah. Unsur-unsur tamadun dari Timur dan Barat ini diolah dan digabungkan menjadi satu budaya yang pelbagai serta indah dan unik.

Baju kurung dahulu mempunyai satu kocek. Tujuannya untuk memudahkan mereka meletak duit tanpa membawa beg. Pengertian kurung ialah 'mengurung atau menutup' anggota tubuh. Cara ini menepati konsep pakaian cara Melayu setelah kedatangan Islam sehinggalah istilah 'kurung' diertikan sebagai baju yang selesa dan longgar, labuh atau panjang.

           

Baju kurung amat sesuai dipakai oleh semua golongan masyarakat dan boleh digunakan untuk menghadiri majlis perkahwinan, majlis agama, dan majlis rasmi. Di Malaysia, secara amnya baju kurung adalah pakaian tradisi termasuklah pakaian rasmi pelajar sekolah rendah dan menengah.

3.2.1    Baju Kurung Riau

Baju kurung Riau disebut 'Engku Puteri atau Raja Hamidah' puteri pada Raja Haji iaitu Yang Dipetuan Muda Riau yang kelima daripada keturunan Bugis. Baju Kurung biasa tanpa mempunyai pesak yang terbahagi kepada dua bahagian atau lebih dikenali sabagai pesak gantung dan mempunyai bentuk di bahagian pinggang. Pesak untuk baju kurung Riau adalah kembang di bahagian bawah iaitu di bahagian pinggang. Baju kurung ini sesuai untuk yang bertubuh kurus mahupun gempal. Di samping itu, membentukkan sedikit potongan badan, ia dapat menyembungikan bahagian punggung.

3.2.2    Baju Kurung Pahang

Baju Kurung Pahang atau dikenali sabagai Baju Kurung Riau Pahang pula menyingkap pertalian sejarah antara kedua negeri Riau dan Pahang. Walaupun Riau dan Pahang adalah dua buah negeri yang berjauhan akan tetapi perhubungan politik dan sosial budaya yang terjalin sewaktu zaman kerajaan Melayu Melaka. Baju Belah atau Baju Kebaya Turki berbeza dengan pesak baju kurung kedua-dua bahagian tepi Baju Kurung Riau Pahang berpesak kembang yang disambungkan kekek gantung. Hanya mempunyai satu pesak dari bawah ketiak terus ke bawah.

3.2.3    Baju Kurung Kedah

           

Baju Kurung Kedah berasal daripada Selatan Thai kerana baju tersebut menyerupai blaus pendek dibuat singkat sampai ke punggung. Baju Kurung Kedah terdiri daripada baju yang longgar dan diperbuat daripada kain kapas yang berbunga kecil ataupun kain kapas tebal atau nipis yang jarang serta potongan leher. Baju Kurung Kedah dipakai bersama kain sarung. Kain sarung diikat mengalur dan di masuk sebelah kiri atau kanan. Baju Kurung Kedah boleh disifatkan sebagai pakaian seharian atau pakaian formal.

4.0       Kesimpulan

Pada zaman dahulu, penduduk peribumi memakai pakaian yang diperbuat daripada kulit kayu dan hiasan manik sahaja. Dengan ketibaan tamadun lama, kain tenunan dan batik Melayu dipakai oleh orang kenamaan dan kerabat diraja. Pengekalan pakaian tradisional adalah langkah yang efektif bagi memupuk masyarakat pada zaman moden ini serta lebih menghargai budaya masing-masing.

Selain itu juga, generasi muda yang mengekalkan pemakaian tradisional ini telah menunjukkan rasa hormat kepada generasi tua yang mana asalnya yang mengolah pakaian-pakaian tradisional ini. Dari aspek adab pula, adab berpakaian yang kita sering diamalkan ini adalah bertujuan untuk mengekalkan budaya masyarakat yang berbilang bangsa. Tidak kiralah bangsa Melayu, Cina, mahupun India. Pakaian tradisional boleh dipakai oleh pelbagai kaum di Malaysia kerana tidak mempunyai sebarang syarat ataupun undang-undang. Akan tetapi, mengikut hukum hakam setiap bangsa. Adab berpakaian yang kita amalkan ini bertujuan untuk mengekalkan budaya masyarakat yang berbilang bangsa.

Kesimpulannya, perpaduan amat penting dalam sesebuah negara untuk menjamin kedamaian di kalangan rakyat dan negara. Jelaslah bahawa pakaian tradisional dapat memainkan peranan penting untuk membentuk Malaysia supaya bersatu. Bak pepatah “bersatu teguh, bercerai roboh”.

Rujukan

http://pkpgbk6.weebly.com/kaum-melayu.html

https://ms.wikipedia.org/wiki/Baju_kurung - BAJU KURUNG

http://atehlin.blogspot.my/2012/11/pakaian-orang-melayu-kini-lahir.html

https://ms.wikipedia.org/wiki/Baju_kebaya - BAJU KEBAYA

https://ms.wikipedia.org/wiki/Jenis-jenis_Kebaya_di_Malaysia

MZ Zainudin, Nur Hazirah Zaidul Bakri, Nur Hanis Fatini Rosli, Nur Izzatul Iffah Abu Basrah, Nur Ainn Saini